برداشت بناهای تاریخی ، برداشت در معماری

برداشت بناهای تاریخی درواقع تبدیل نمای ۳ بعدی چنین بناهایی به تعدادی نقشه ۲ بعدی به کمک روش مثلث‌بندی است. در این راستا متخصصان با یک سری وسایل ساده و پیچیده فنی به مشخص نمودن پلان‌ها، مقاطع، نماها و … باهدف شناخت ابعاد کالبدی و عملکردی بناهای تاریخی می‌پردازند.

شرکت آتریم مجری برداشت بناهای تاریخی  | تماس بگیرید

تجهیزات متنوع به‌کاررفته در این روش بررسی، شامل موارد متعددی مانند شاقول، شمشه، تراز، مترهای لیزری، دوربین عکاسی و … بوده که متخصصان را به برداشت‌های دقیق از بناهای مدنظر می‌رساند. درواقع پیروی ازاین‌روش اندازه برداری به دلیل اینکه به تعیین اصولی‌تر نقاط تشکیل‌دهنده یک بنا کمک می‌کند، موردتوجه اکید است.

دلایل اهمیت برداشت بناهای تاریخی

برداشت بناهای تاریخی به ما در کسب اطلاعات کمی و دقیق بناهای قدیمی و تناسبات خاص به‌کاررفته در این دست‌ساخته‌ها توسط معماران ایرانی در قالب مدول‌ها و پیمون‌ها، بهره فراوان می‌رساند. شناخت فنون معماری گذشته و تناسباتی که در معماری امروزی به‌هیچ‌وجه جایگاهی برای آن دیده نمی‌شود، از پس همین برداشت‌های ظریف و موشکافانه برای علاقه‌مندان به این حوزه رمزگشایی می‌شود.

علوم نهفته در اجرای قوس‌ها، طاق‌ها، گنبدها و … با این کیفیت و اندازه‌های به‌کاررفته را می‌توان فقط با برداشت بناهای تاریخی و توجه به مقیاس‌ها و تناسبات آن‌ها دریافت.

با نگاهی دقیق با ابنیه تاریخی و حتی خانه‌های اشرافی به‌جامانده از دوره‌های قاجار درمی‌یابیم که تمامی این تناسبات با کاربرد بنا تغییر کرده به‌گونه‌ای که در مساجد با جلوه‌ای خاص و بالاترین شکوه و در منازل مسکونی با در نظر گرفتن ایجاد حس فروتنی و خضوع در ساکنین متبلور می‌شود.

هندسه خاص ایرانی که بر بناهای آن‌ها حکمرانی می‌کند، درواقع نشانی از خصوصیات اخلاقی و منش کرداری این افراد دارد، ازاین‌رو در مقیاس هیچ معماری نمی‌گنجد. به همین دلیل برای کسب بالاترین درک از این بناهای تاریخی به شناخت هندسه، تناسبات و مقیاس‌های این سازه‌ها به مدد روش برداشت می‌پردازند.

اهمیت مطالعه باب شناخت و معرفی بناهای تاریخی

شناخت بناهای تاریخی و پردازش آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. این مطالعات اطلاعاتی جامع راجع به اصول نظری و علمی معماری ایرانی در اختیار قرار می‌دهد. همچنین اطلاعات اقلیمی، منطقه و بومی را در مورد یک ساختمان قدیمی به‌خوبی ارائه می‌دهد.

به همین دلیل است که معماران می‌کوشند با ورود به مقوله برداشت بناهای تاریخی با شالوده و ماهیت اصلی این بناها آشنا شده، همچنین با اصول معماری آن قرابت و نزدیکی برقرار نمایند. از دیگر دلایل اهمیت مطالعه باب شناخت و معرفی بناهای تاریخی به موارد دیگری نیز می‌توان اشاره نمود که به ذکر برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

• مؤثرترین راه در شناخت درست:

مطالعه و تحقیق درباره بناهای تاریخی بهترین راه برای نزدیک شدن به شناختی عمیق از آن‌ها و درک درست جنبه‌های معماری این بناها است. ازاین‌رو اگرچه رصد این بناها به‌صورت معمول نیز می‌تواند، اطلاعات جالب‌توجهی را ارائه دهد اما این مطالعات دقیق و بررسی مقیاس‌ها، تناسبات و … این بناها است که یک شناخت درست و کامل را تقدیم می‌دارد.

• کشف جنبه‌های نادیده بناها:

هنوز هستند بسیاری که برداشت بناهای تاریخی را چندان فعالیتی مثمر ثمر نمی‌دانند به این دست افراد باید گفت از پس همین فعالیت‌ها است که جنبه‌های نادیده بناها مکشوف شده و می‌تواند الگویی برای معماری نوین قرار گیرد.

• کشف دلایل مردمی بودن بناهای قدیمی:

بناهای قدیمی آثاری بدیع و یکتایی بودند که با آداب، رسوم و سنت‌های مردمان دوره خود اتصالی ناگسستنی داشتند. ازاین‌رو نیازهای روحی و روانی مردم را به‌خوبی شناخته و درصدد برطرف نمودن آن‌ها برمی‌آمدند. ازاین‌رو می‌توان به‌جرئت گفت معماری گذشته کاملاً مردمی و بر مبنای نیازهای قشرهای مختلف مردم بنا می‌شده‌اند که این امر می‌تواند، الگویی برای سبک‌های نوین معماری کنونی واقع شود.

• درک عظمت معماری قدیمی:

معماری‌های قدیمی خصوصاً ایران‌زمین عظمت و شکوه وصف‌ناپذیر داشته به‌گونه‌ای که سرمشق بسیاری از امپراتوری‌ها و پادشاهی‌ها در جهان بوده است. ازاین‌رو اگر به دست متخصصان ایرانی موردبررسی و مطالعه قرار نگیرد از کنار چنین گذشته نابی با بی‌تفاوتی گذر خواهیم کرد و عظمت آن را که تحسین همگان را برانگیخته، نادیده می‌انگاریم.

• عدم توانایی درترمیم کلیت بنا:

تغییرات جوی، عوامل طبیعی، حوادث و بلایا همگی بافت قدیمی را تهدید نموده، ازاین‌رو در صورت تخریب به دلیل عدم در دست داشتن یک مطالعات فنی مستدل کلیت بنا به مخاطره افتاده و با خطر نابودی مواجه می‌شود. حال‌آنکه شناخت ماهیت چنین بناهایی کمک می‌کند در صورت بروز سانحه به‌راحتی اقدامات مرمت و بازسازی مطابق با اصول بنا و متریال‌های به‌کاررفته صورت گیرد و بنا از تخریب کلی در امان بماند.

• استفاده از ایده و هنر نهفته:

بناهای تاریخی چشمه‌های همیشه جوشان ایده و هنر هستند که با ورود به مبحث برداشت بناهای تاریخی می‌توان از این جوشش فراوان بهره برد و در راستای شکوفایی معماری نوین مورداستفاده قرارداد. دیوارهای خشتی، سقف‌های گنبدی، طاق‌ها، دالان‌ها و … همگی بازگوکننده ایده‌هایی هستند که تا حال فقط بخش کوچکی از آن برای همگان مطرح‌شده و بی‌شک در ورای آن‌ها هنوز هنر بسیاری نهفته است.

مشکلات رایج در برداشت بناهای تاریخی

برای آنکه بتوان در برداشت بناهای تاریخی بالاترین دقت نظر را اعمال نمود، مشکلات و موانعی وجود دارد که گروه برداشت باید با برطرف نمودن آن‌ها کار را به بهترین نحو ممکن به انجام رساند. ولی در این میان برخی از این معضلات قابل‌حل نبوده و بر کیفیت کار نهایی تأثیر می‌گذارد. به ذکر برخی از این مشکلات در اینجا اکتفا می‌کنیم.

• تعمیرات غیرماهرانه بعضی از قسمت‌ها:

این طبیعی است که بناهای تاریخی از پس گذر زمان از گزند عوامل طبیعی در امان نمانده و در بسیاری از قسمت‌های آن‌که به تعمیرات نیاز داشته به صورتی غیرماهرانه به این مقوله پرداخته‌شده است. این امر ازلحاظ کیفی در اندازه‌ها تأثیر نامطلوب گذاشته، بدین ترتیب در ساخت و مرمت مجدد تفاوت‌هایی ایجادشده است.

• نشست ساختمان در اثر عوامل طبیعی و محیطی:

نشت ساختمان نیز از دیگر عوامل طبیعی و محیطی تأثیرگذار بوده که به‌صورت مستقیم بر نحوه و میزان درست اندازه‌گیری در پروسه برداشت بناهای تاریخی تأثیر گذاشته و آن را دارای خطا می‌نماید. ازاین‌رو نحوه درست اندازه‌گیری‌ها در بعضی قسمت‌ها دستخوش عوامل نامطلوبی می‌شود و تا حد زیادی در اندازه‌های دقیق تفاوت ایجاد می‌نماید.

• تخریب کامل بخشی از بناها:

گاه نیز تیم برداشت با تخریب کامل بخش عظیمی از بناها مواجه شده که در این صورت نیز حل مشکل غیرممکن خواهد بود و هیچ امکانی برای اندازه برداری باقی نمی‌ماند. این موضوعات ذکرشده برای بناهایی که قدمت آن‌ها به دوره‌های بسیار قبل مانند قاجار بازمی‌گردد، بیشتر به چشم می‌خورد.

دلایل تخریب ابنیه تاریخی در طول گذر زمان

در ایران به دلیل وجود مشاهیر و بزرگان علم و ادب و حتی سلاطین دوستدار فرهنگ و تمدن مساجد جامع، کتابخانه‌ها، کاروانسراها و … بسیاری از گذشتگان در دست است که هرکدام بیان‌کننده هویت و نحوه آداب‌ورسوم یک قوم و ملیت هستند. ولی دلایل متعددی سبب ویرانی این مراکز مهم و دارای معماری نفیس شده است که در برداشت بناهای تاریخی بخش اعظمی از آن مشخص و مشهود می‌گردد.

• هجوم اشغالگران بیگانه:

ایران همیشه در معرض آماج بی‌رحم اشغالگرانی بوده که با طمع به خون و خاک این مرزوبوم تاخت‌وتازهای وسیعی را در آن صورت می‌دادند و به‌محض کسب فرصت مقتضی دست به تخریب اماکن و عمارت‌های مهم و اصلی شهرها می‌زدند.

در تاریخ آمده که برخی از این تهاجمات به‌قدری سخت و ویرانگر بوده که پس از قتل و غارت و انهدام ابنیه گویی اثری از شهرها باقی نمانده است. از طرفی ایران همیشه مرکز زندگی شیعه‌های اثناعشری بوده که این امر سبب بروز کینه‌ها و عقده‌های مذهبی و روشن شدن آتش انتقام‌ها نیز شده است و مهاجمان ترک، تاتار، افغان و … بسیاری به‌قصد منهدم ساختن این مرزوبوم بسیاری از ابنیه تاریخی را از بیخ و بن ویران ساخته‌اند.

• بروز پیشامدهای طبیعی ناگوار:

بروز پیشامدهای طبیعی ناگوار مانند زلزله‌های عظیم چند ریشتری نیز عامل دیگری است که سبب نابودی آثاری شده که نشانی بر ذوق و هنر ملی ایران داشته و بیانگر حسن عقیده و همت بلند سازندگان آن دارد. زلزله‌های ویرانگر هم‌راستا با اتفاقات اجتماعی سهم بالایی در تخریب هنرنمایی‌های معماری آن زمان داشته است.

کم نیستند شاهکارهای کم‌نظیر و بناهای باشکوهی که پس از زلزله به‌طور کامل منهدم و ویران‌شده، ازاین‌رو زلزله ضایعات و زیان‌های غیرقابل جبرانی را به امکان و بناهای تاریخی وارد ساخته است.

• گذر زمان و فرسودگی‌های طبیعی:

آنچه از بناهای تاریخی پس از جنگ‌ها و تاخت‌وتازها و همچنین زلزله و بلایای طبیعی به‌جای مانده با گذر زمان و عدم توجه به مرمت و بازسازی آن‌ها یا در شرف تخریب کامل است یا به‌طور کامل نابودشده و به دست فراموشی سپرده‌شده‌اند. ازاین‌رو است که موضوع برداشت بناهای تاریخی به میان آمده تا آنچه از پس این فراز و نشیب‌های باقی‌مانده، حراست و حفاظت گردد.

امروزه بسیاری از خانه‌های قدیمی را می‌یابیم که باوجود نام و آوازه بلندشان کاملاً مخروبه شده و در مورد قدمت، اهمیت و وضعیت آن‌ها اطلاعات جامع و کاملی در دست نیست.

کلام آخر

باوجود اهمیتی که بافت‌های تاریخی در شناساندن و معرفی هویت یک ملت داشته و نقش تعیین‌کننده‌ی آن‌ها، توجه به برداشت بناهای تاریخی به‌منظور آشنایی با بافت، شالوده، سبک‌های شکل‌گیری بنا و … یک ضرورت مهم است.

همچنین آشنا نمودن هرچه بیشتر گروه‌های مردمی با این مبحث باهدف حفاظت از این میراث به‌جامانده از گذشتگانمان برای آنکه بتوانیم عظمت و بزرگی ایران را بازگو نماییم یک نیاز تلقی می‌شود. شناسایی بافت‌های فرسوده دارای ارزش هنری و اعزام تیم‌های مرمت جهت بازسازی و بازیابی آن‌ها بدون هیچ عملیاتی به‌جز پروسه مهم برداشت امکان‌پذیر نیست.